A
ADNOTACJA (BLURB) – krótka informacja o treści i przeznaczeniu książki – może znajdować się na skrzydełku obwoluty na ostatniej stronie okładki lub na odwrocie karty tytułowej.
ANEKS – załącznik, uzupełnienie dzieła ściśle związane z jego przeznaczeniem i treścią, w postaci map, wykresów itp.
ARTYKUŁ – utwór naukowy, publicystyczny bądź literacki będący samodzielną częścią większych całości (np. czasopisma).
AUTOR – twórca dzieła.
B
BELETRYSTYKA – utwory literatury pięknej, głównie powieści, nowele, opowiadania.
BIBLIOFIL – miłośnik, znawca, zbieracz cennych, rzadkich książek jakiegoś autora albo z pewnego zakresu tematycznego.
BIBLIOGRAFIA – uporządkowany spis dokumentów dobranych według określonych kryteriów.
BIBLIOTEKA – (od greckiego bibliotheke gdzie biblion to książka) i oznacza zbiór książek i innych materiałów źródłowych. Biblioteka to instytucja społeczna, która gromadzi, przechowuje i udostępnia materiały biblioteczne oraz informuje o materiałach bibliotecznych swoich i obcych. W innym znaczeniu jest to także nazwa samego budynku, zawierającego zbiory biblioteczne. Oprócz samych zbiorów, często równie cennym źródłem informacji są ich katalogi. Biblioteka Aleksandryjska – największa biblioteka świata starożytnego założona w Aleksandrii.
C
CZASOPISMO – wydawnictwo periodyczne, wychodzące w regularnych odstępach czasu, ale rzadziej niż gazety. Wśród czasopism wyróżniamy: wychodzące raz w tygodniu – tygodniki, raz na dwa tygodnie – dwutygodniki, raz w miesiącu – miesięczniki, raz na dwa miesiące – dwumiesięczniki, co trzy miesiące – kwartalniki, co sześć miesięcy – półroczniki i raz w roku – roczniki. Każde czasopismo ma swój stały tytuł i wygląd (czyli tzw. szatę graficzną). Posiada ponadto numerację ciągłą oraz niezbyt często zmieniający się format i objętość, zawierający materiały wielu autorów i określoną tematykę.
D
DEDYKACJA – formuła napisana lub wydrukowana zwykle na pierwszej stronie książki albo tuż po tytule, w której autor, wydawca lub drukarz ofiarowuje komuś swoje dzieło.
E
E-KSIĄŻKI – książki w formie elektronicznej.
EKSLIBRIS – artystycznie skomponowany znak własnościowy książki z nazwiskiem i symbolicznym znakiem właściciela lub nazwa instytucji, odbity na kartce przyklejanej na wewnętrzną stronę okładki.
ERRATA – wykaz błędów i pomyłek dostrzeżonych w trakcie druku, opublikowany w postaci osobnej kartki.
F
FISZKA – kartka do sporządzania notatek.
G
GAZETA – wydawnictwo periodyczne (wydawnictwo ciągłe), ukazujące się zazwyczaj codziennie, a co najmniej dwa razy w tygodniu, zawierające informacje o wydarzeniach aktualnych.
H
HASŁO – wyraz lub wyrazy wysunięte na czoło pozycji i decydujące o jej zaszeregowaniu w słowniku, encyklopedii, katalogu, bibliografii itp.
I
ID CZYTELNIKA – numer identyfikujący użytkownika biblioteki.
INDEKS – skorowidz, spis pomocniczy, wykaz terminów, rejestr, wykaz haseł, nazwisk występujących w tekście, umieszczony zazwyczaj na końcu książki w kolejności alfabetycznej.
INICJAŁ – 1. Początkowe litery imienia i (lub) nazwiska. 2. Pierwsza litera utworu (lub jego części) wyróżniająca się wielkością lub zdobieniem.
IKUNABUŁ – każdy druk wydany przed r. 1501.
ISBN – międzynarodowy, znormalizowany numer książki.
K
KATALOG BIBLIOTECZNY– zawiera informacje o książkach i innych dokumentach znajdujących się w zbiorach biblioteki, w formie opisu na kartach katalogowych, uszeregowanych według ustalonych zasad (zazwyczaj według alfabetu).
KODEKS – jedna z form książki Jest to zbiór kart złączonych (szytych, klejonych) na jednym z brzegów nazywanym grzbietem książki. Forma ta, stosowana od II w. n.e., jest obecnie najpopularniejszą formą książki.
KSIĄŻKA – dokument piśmienniczy myśli ludzkiej, raczej obszerny, w postaci publikacji wielostronicowej, o charakterze trwałym. Dzisiejsza postać książki wywodzi się od kodeksu, czyli kartek połączonych grzbietem, które wraz z rozwojem pergaminu zastąpiły poprzednią formę dokumentu piśmienniczego, czyli zwój.
L
LEKSYKON – to słownik zawierający wiadomości encyklopedyczne, czyli łączy on cechy encyklopedii i słownika.
M
MOTTO – cytat, aforyzm, sentencja przytoczona na początku książki, poszczególnego utworu, czasem rozdziału, nawiązująca do treści dzieła.
N
NOTATKA – to tekst o charakterze informacyjnym, nastawiony na przekaz danych, wyróżniający się zrozumiałością przedstawianych wiadomości: rzeczowością i zwięzłością. W notatce umieszczane są najważniejsze informacje w sposób skrótowy i uporządkowany. Gatunek ten przedstawia jakiś fakt, zawiera elementy streszczenia, opisu, opowiadania i charakterystyki.
NUKAT – (Narodowy Uniwersalny Katalog Centralny) katalog centralny polskich bibliotek naukowych i akademickich.
O
OBWOLUTA – (łac. obvolvere, okrywać) – papierowa okładka zakładana na właściwą okładkę książki, posiadająca zagięte brzegi (skrzydełka) zachodzące na wewnętrzne strony okładzin okładki, stosowana w oprawie twardej. Jest drukowana tylko z jednej strony, stanowi ochronę okładki oraz spełnia funkcje informacyjno-reklamowe.
ODSYŁACZ – znak graficzny (gwiazdka, litera lub liczba) odsyłająca czytelnika do przypisu, opatrzonego w bibliografiach, katalogach, indeksach, encyklopediach, słownikach itp.), prowadzący od określonego terminu do innego terminu lub grupy terminów w celu nadania poszukiwaniom właściwego kierunku; składa się ze zwrotów: zob. (zobacz), zob. też (zobacz też), por. (porównaj).
OKŁADKA – chroni książkę przed zniszczeniem, często podaje informację o autorze i tytule. Specjalnym rodzajem okładki jest obwoluta – papierowa ochrona książki pełniąca funkcję ozdobną, reklamową.
OPIS BIBLIOGRAFICZNY – informacje pozwalające na identyfikację książki lub artykułu, zawierające najczęściej: nazwisko i imię autora, tytuł książki lub artykułu, miejsce wydania, wydawnictwo, rok wydania.
P
PAPIRUS – (gr. pápyros ›, łac. papyrus) – materiał pisarski, wyrabiany z włókien rośliny cibory papirusowej rosnącej w delcie Nilu. Papirus znany był już w starożytnym Egipcie od III tysiąclecia p.n.e. Większość informacji na temat papirusu zawdzięczamy Teofrastowi (IV/III w. p.Chr.), oraz Pliniuszowi Starszemu (I w. n.e.).
PERGAMIN – materiał pisarski wyrabiany ze skóry zwierząt; zaczął konkurować z papirusem w II w. p.n.e.
POSŁOWIE – krótki tekst umieszczony na końcu książki, napisany przez autora, redaktora lub wydawcę, wyjaśniający nie poruszone w książce, jednak związane z jej treścią zagadnienia; posłowie pochodzące od wydawcy zapoznaje czytelnika z technicznymi problemami wydania książki.
PRASA – ogół gazet i czasopism.
PRZYPISY – objaśnienia lub uzupełnienie tekstu głównego, umieszczone u dołu odpowiedniej strony lub przy końcu książki (oznaczone wyznacznikami cyfrowymi lub znaczkami* odsyłaczami).
PROLONGATA – przedłużenie terminu zwrotu książki.
R
REGULAMIN BIBLIOTEKI – zbiór wewnętrznych przepisów regulujących sprawy organizacji i funkcjonowania biblioteki, jej usług i zasad korzystania ze zbiorów.
REZERWACJA KSIĄŻKI – dokonuje się jej w przypadku książek, które znajdują się na koncie innych czytelników; można je wypożyczyć dopiero po zwrocie książek przez poprzednika.
S
SPIS TREŚCI – zestawienie zawartości książki (z oznaczoną stronicą lub stronicami zawierającymi dany temat).
STATUS EGZEMPLARZA – okres, termin wypożyczenia książki (krótkoterminowy, długoterminowy i na 31 dni, na miejscu).
STRONA TYTUŁOWA – stronica książki zawierająca najważniejsze informacje: nazwisko i imię autora, tytuł książki, gdzie i kiedy książkę wydano, nazwisko i imię ilustratora, (tłumacza – jeśli książka jest tłumaczona z języka obcego).
SYGNATURA BIBLIOTECZNA – symbol literowy wraz ze znakiem cyfrowym identyfikujący daną książkę.
U
UKD (UNIWERSALNA KLASYFIKACJA DZIESIĘTNA) – podział systematyczny o symbolice cyfrowej (0-9).
W
WOLNY DOSTĘP – możliwość samodzielnego wybierania, przeglądania książek i czasopism na miejscu w czytelniach.
WYDAWNICTWA CIĄGŁE – wydawnictwa o nieplanowanym z góry zakończeniu, czasopismo, gazeta, kolejny zeszyt lub tom stanowiące kontynuacje tematyki.
WYDAWNICTWA ZWARTE – publikacje wydane od razu jako całość np. książka.
WYDAWNICTWO INFORMACYJNE – wydawnictwo zawierające wiadomości z różnych dziedzin nauki lub życia, opracowane w układzie umożliwiającym szybkie dotarcie do poszukiwanej informacji; do tych wydawnictw należą encyklopedie, słowniki, leksykony, wykazy osobowe, bibliografie itp.
Z
ZASÓB BIBLIOTECZNY – ilość publikacji danego tytułu dostępna w bibliotece.
ZWÓJ – najstarsza forma książki, znana od IV tysiąclecia p.n.e. Najwcześniejsze są zwoje papirusowe (Egipt, Grecja), następnie zwoje pergaminowe (Rzym, Bizancjum) i papierowe (Daleki Wschód). Tekst pisano na wewnętrznej stronie zwoju w kolumnach o szerokości ok. 35 znaków. Pełny tytuł dzieła (kolofon) umieszczano na końcu zwoju. Od II w. zwój był zastępowany przez kodeks.